De drama driehoek is afkomstig uit de Transactionele Analyse (TA) en is een praktisch, theoretisch model om te kijken naar communicatie tussen mensen (relaties, groepen, organisaties).

In de dramadriehoek vind je 3 verschillende posities: die van de aanklager, de redder en het slachtoffer. Wat de drama driehoek tot een drama maakt, is dat er achter elke positie of een miskenning van jezelf, of een miskenning van de ander schuilgaat.

Het innemen van een positie in de drama driehoek gebeurt vaak geheel onbewust en automatisch (zo doe ik dat altijd).

Slachtoffer

Wanneer iemand communiceert vanuit de slachtoffer-positie, dan reageert hij vanuit onmacht. Hij doet alsof hij niets kan in de hoop dat de ander de verantwoordelijkheid overneemt. Hij wil graag medelijden en vermijdt het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen werk en leven (autonomie).

Redder

Wanneer iemand communiceert vanuit de redders-positie, dan voelt hij zich op zijn gemak als hij iemand kan helpen. Het gaat hier meestal niet om gevraagde of gepaste hulp aan de ander. In wezen gaat het de redder niet om het welzijn van de ander, maar om er zelf een goed gevoel van te krijgen. Door iemand anders te helpen houdt hij iemand anders in de slachtoffer-positie. Hij leert de ander niet zelfstandig te worden. Hij heeft dat liever niet, want redden geeft hem het gevoel dat hij ertoe doet.

Aanklager

Wanneer iemand communiceert vanuit de positie van de aanklager, wijst hij de ander op fouten en krijgt hij daardoor een positief gevoel van eigenwaarde. Hij haalt  anderen (onbewust) naar beneden en kleineert ze. Hij wil begrepen worden gaat voorbij aan de invloed die hij uitoefent op de ander.

Onbewuste patronen

We bevinden ons allemaal af en toe in de Dramadriehoek. Meestal gebeurt dat zonder dat we dat doorhebben. Het gebeurt bijvoorbeeld als je moe bent, het druk hebt, of wanneer je onder druk staat. De bedoeling die we hebben met de ander vanuit elke positie van de drama driehoek kan heel oprecht en goed zijn.

Herken de drama driehoek, stel jezelf onderstaande vragen:

• Wat zijn terugkerende situaties waarbij je je achteraf ontevreden of ongemakkelijk voelt?
• Wat was de aanleiding? Een woord, blik, handeling, intonatie?
• Wat gebeurde er daarna?
• Hoe liep het af?
• Welke onderliggende boodschap gaf je de ander?
• Welke onderliggende boodschap van de ander pikte jij op?
• Wat had je in het begin anders kunnen doen om de dynamiek te veranderen en een positievere afloop te bewerkstelligen?

Spuien mag!

Soms wil je gewoon even je gevoelens of gedachten spuien om je jezelf weer op orde te krijgen. Wanneer je dat doet zonder verwachtingen, zit je natuurlijk niet per se in de drama driehoek.

Winnaars driehoek

De winnaars driehoek is het tegenovergestelde van de drama driehoek. Voor elke positie in de drama driehoek bestaat er een tegenhanger die de relatie bevordert in de winnaars driehoek.

Aanklager wordt criticus (assertief)
Een criticus is zich, anders dan de aanklager, bewust van zijn assertieve werkwijze en houdt deze ook nauwlettend in het oog. Hij is direct, zegt wat hij denkt, vindt en voelt, maar doet dat zonder de ander te kwetsen. Een criticus praat met de ander en niet tegen of over de ander.

Redder wordt coach (helpend/zorgend)
De coach biedt, net als de redder, zijn verzorgende vermogen aan. Hij houdt echter wel scherp in de gaten of dat gewenst is en of het aanbod in goede aarde valt. De coach vraagt wat hij voor de ander kan doen en laat de keuze daarna bij die ander. Hij maakt ook afspraken over wat zijn bijdrage precies inhoudt.

Slachtoffer wordt leerling (kwetsbaar)
De leerling durft zich kwetsbaar op te stellen, maar doet, in tegenstelling tot het slachtoffer wel wat hij zelf kan en vraagt alleen hulp aan een ander als dat nodig is. Hij vraagt hulp met een specifieke vraag of behoefte. De hulp die de leerling krijgt, verzwakt hem niet verder en draagt bij aan zijn groei en ontwikkeling.

In de winnaars driehoek:

• Is oprechte interesse en nieuwsgierigheid naar elkaar, vrij van oordeel. Er wordt gecommuniceerd vanuit de gedachte ik ben oké en de ander is ook oké, ongeacht iemands positie of rol
• Praat je me elkaar en niet over elkaar
• Erken je wat je eigen aandeel is in de situatie en wat die van de ander is.

Wat levert dat op?

• Echt contact door voor elkaar open te staan, door samen en afzonderlijk te groeien en er samen iets van te maken
• Effectieve samenwerking op basis van duidelijkheid, een heldere vraag, een helder aanbod en het aangeven van grenzen.